Dit geweldig goede stuk is een vertaling van een artikel in het Eurac Research gepubliceerd onder de Creative Commons Attribution 4.0 International license. Auteur: Maarten Jan Wensink. Maarten heeft een PhD in Geneeskunde en een PhD in Filosofie van de Universiteit Leiden in Nederland. En is universitair hoofddocent aan de Universiteit van Zuid-Denemarken bij de afdeling Epidemiologie, Biostatistiek en Biodemografie.
De Nederlandse reactie op pandemie werd aangestuurd door aannames, niet door wetenschap
Toen het coronavirus Nederland trof, hield het onafhankelijke agentschap voor volksgezondheid (RIVM) vol, op basis van hun eigen wiskundige modellen, dat “het Italiaanse scenario” van sterk stijgende aantallen gevallen en doden niet zou uitkomen. Maar het RIVM modelleerde grotendeels hun eigen ongeteste aannames, terwijl ze regelmatig hun mandaat overschreden en onterechte gevoeligheid toonden voor waargenomen politieke behoeften. Een duidelijke afbakening van bevoegdheden – en het krachtig nastreven van die bevoegdheden – is een van de grote pijlers van de moderne democratische staat. Daaraan moet te allen tijde worden vastgehouden – vooral onder druk.
Het eerste bevestigde COVID-19-geval in Nederland vond plaats op 27 februari 2020. In de daaropvolgende dagen en weken namen de COVID-19-cijfers snel toe, evenals het aantal vergelijkingen met Italië, waarvan sommige hier in het Nederlands worden genoemd. Italië had eerder, op 31 januari, zijn eerste bevestigde COVID-19-geval gezien en had begin maart duizenden bevestigde gevallen en honderden doden verzameld, terwijl de dagelijkse aantallen stegen zonder dat er een einde in zicht was: de beroemde exponentiële toename – of misschien preciezer de beginfase van logistieke groei , die exponentiële groei nauwlettend nabootst.
Het RIVM , juridisch onafhankelijk van het ministerie van Volksgezondheid waar het onder valt, nam de taak op zich om de Nederlandse situatie te beoordelen en te beheren. Het oordeelde dat een grote uitbraak in Nederland onwaarschijnlijk was, maar deed wel enkele kleine suggesties toen de aantallen bleven stijgen, zoals het voorstel van 9 maart om het schudden van handen op te schorten. Het communiceerde ook dat de Italiaanse ervaring niet informatief was voor Nederland. Het aantal gevallen – en sterfgevallen – steeg snel.
Denemarken, dat net als Nederland op 27 februari zijn eerste bevestigde geval had gezien, hield er begin maart dezelfde mening op na: een grote uitbraak was onwaarschijnlijk in Denemarken. Maar slechts enkele dagen later erkende het zijn fout en veranderde het zijn oordeel dat een grote uitbraak vrijwel zeker was. Denemarken ging op 11 maart volledig op slot .
Nederland zette zijn koers voort, de premier hield op 16 maart een zeldzame toespraak tot de natie , waarin hij het doel uitsprak om het virus “op een gecontroleerde manier” te laten circuleren. Het RIVM bleef bij zijn oordeel dat een vergelijking met de Italiaanse situatie niet informatief was, en leurde in plaats daarvan zijn eigen statistische en wiskundige modellen, die geen echte problemen voorspelden.
Ik begon me zorgen te maken toen het me steeds duidelijker werd hoe het RIVM dit probleem aanpakte – en dat het dat bleef doen. Op 21 maart schreef ik aan familie en vrienden dat het RIVM het fundamenteel mis had, dat ik geen manier zag waarop COVID-19 de zorgcapaciteit in Nederland niet binnen enkele weken zou overbelasten en dat ze voorzichtig moesten zijn. Wat kon ik anders doen? De volgende dag, 22 maart, verscheen er een krantenartikel dat opnieuw liet zien waarom het RIVM het mis had: onder andere legde de hoofdmodelleur uit “waarom berekeningen op de achterkant van een envelop niet werken”, zoals de kop verkondigde, waarmee hij vergelijkingen met Italië of andere simpele extrapolaties van exponentieel groeiende aantallen bedoelde. Alleen de modellen waren te vertrouwen.
Op 21 maart schreef ik aan familie en vrienden dat het RIVM het fundamenteel mis had, dat ik niet kon bedenken hoe COVID-19 de zorgcapaciteit in Nederland binnen enkele weken niet zou kunnen overbelasten en dat ze voorzichtig moesten zijn.
Maarten Jan Wensink
Het is waar dat modellen inzichten bieden die veel verder gaan dan gezond verstand of menselijke intuïtie. Maar alle modellen hebben één ding gemeen: als de analist gokt wat hij moet modelleren, dan is de output ook gewoon gokwerk. Modellen retourneren hun input, maar in een andere vorm, en hoe de vorm verandert, hangt af van het model. Dit betekent dat modellen om twee redenen fout kunnen zijn. Ten eerste kunnen ze falen in de manier waarop ze input naar output converteren, wat betekent dat ze correcte input naar verkeerde output kunnen converteren. Statistici noemen dit soms modelonzekerheid . Modellen kunnen ook falen omdat de input fout is: input op de juiste manier naar output converteren heeft geen zin als er niet op de input kan worden vertrouwd: inputonzekerheid . Directer geformuleerd: garbage in, garbage out.
Laten we nu, omwille van het betoog, aannemen dat de RIVM-modellen voortreffelijk waren en dat als het RIVM had geweten hoe het virus werd overgedragen, welke symptomen patiënten hadden, enzovoort, hun voorspellingen precies goed zouden zijn geweest. De kennis over het virus was echter beperkt. Er bestond nog geen grootschalig testen en het nieuwe coronavirus was, nou ja, nieuw. Beperkingen in de testcapaciteit leidden tot veranderende aanbevelingen over wie er getest moest worden en tot kunstmatige vertraging van de toename van het aantal gevallen. Als gevolg hiervan waren modellen misschien meer modellen van testregimes dan van daadwerkelijke gevallen. Het aandringen van het RIVM dat alle COVID-19-patiënten koorts hadden – en dat daarom alleen degenen met koorts getest moesten worden – laat verder zien hoe beperkt het begrip van het coronavirus destijds was. Daarom was het vasthouden aan modellen en het afdoen van echte gegevens als misleidend, met de informatie die destijds beschikbaar was, een vergissing. Het tegenovergestelde zou dichter bij de waarheid zijn geweest.
Ironisch genoeg gaf Nederland zich een dag na de publicatie van het eerder genoemde verrassende artikel eindelijk over en ging in volledige lockdown. Het zag zijn intensive care-capaciteit eind mei overschreden. Veel bejaardentehuizen zagen hun bevolking gehalveerd. Het Italiaanse scenario was aangebroken.
Het gaat er niet om voor of tegen lockdowns te pleiten. Dit zijn moeilijke beslissingen met belangrijke ideologische componenten. Het valt ook niet te ontkennen dat middelen als gezichtsmaskers schaars waren en dat samenlevingen over het algemeen slecht voorbereid waren op grote pandemieën. De Italiaanse regio Lombardije, destijds het brandpunt van de pandemie, was relatief goed voorbereid , terwijl Nederland relatief slecht voorbereid was, met bedden per hoofd van de bevolking op intensive care-afdelingen (ICU) die extreem laag waren voor Europese normen, bijvoorbeeld minder dan 20% van het Duitse aantal. Dit gold ook voor het aantal bedden voor acute zorg per hoofd van de bevolking in de lagere regio’s en had nog een reden tot voorzichtigheid moeten zijn.
Het is ook niet de bedoeling om simpele extrapolaties of vergelijkingen te gebruiken als algemene bron van informatie als er dieper inzicht beschikbaar is. Samenlevingen hebben behoefte aan wetenschap en statistische modellen bieden vaak een precisie die berekeningen op de achterkant van een envelop niet kunnen bieden. Het probleem is eerder dat zo’n dieper inzicht niet beschikbaar was. In zulke gevallen verhult een zwaarwichtig discours over statistische modellen het gebrek aan kennis dat aan deze modellen ten grondslag ligt. Het RIVM modelleerde grotendeels hun eigen aannames, die niet waren getest en die vaak voortkwamen uit circulair redeneren. Het RIVM geloofde bijvoorbeeld dat corona altijd koorts veroorzaakt, adviseerde daarom om alleen patiënten met koorts te testen en keek vervolgens naar de gegevens om te concluderen dat alle coronapatiënten koorts hebben. Terwijl vooral oudere patiënten, die minder vatbaar zijn voor koorts, ongediagnosticeerd bleven .
Waarom zouden een aantal getrainde professionals het nut van hun modellering overschatten en/of overdrijven? Wat kunnen we leren van dit geval? Als de vroege COVID-19-situatie aan het RIVM was beschreven als een theoretisch geval, bijvoorbeeld in de vorm van een examenvraag, dan had het RIVM het vermoedelijk goed begrepen en kritiek geleverd op een dergelijke focus op modellering in situaties vol onzekerheid. Preciezer gezegd, ze zouden hebben benadrukt dat dergelijke modellen enorm nuttig zijn bij het verkennen van de enorme ruimte van mogelijke scenario’s, maar dat met beperkte beschikbare informatie slechts een zeer lage waarschijnlijkheid aan elk van die scenario’s afzonderlijk kon worden toegekend, wat betekent dat er geen vaste voorspelling kon worden gedaan op basis van deze modellen met de op dat moment beschikbare informatie. Dergelijke onzekerheid zou het RIVM er vervolgens toe hebben aangezet om op zoek te gaan naar bewijs uit de echte wereld, d.w.z. de ervaring in Italië, om verdere richtlijnen te geven over welk scenario zich zou kunnen afspelen. Het Italiaanse scenario, zo zou het RIVM hebben geconcludeerd, net als zijn Deense tegenhanger, was een zeer duidelijke mogelijkheid.
Waarom hield het RIVM zich dan niet aan de wetenschap, zeker omdat er vóórdat het nieuwe coronavirus Nederland bereikte, toch al scenario’s van een grote uitbraak binnen het RIVM leken te circuleren ? Er zijn verschillende verklaringen mogelijk. Ten eerste is er het gezegde dat als je een hamer bent, de wereld eruitziet als een spijker. Als je een modelbouwer bent, is je eerste instinct misschien wel om een model te tekenen. Heel vaak – maar niet altijd – is dat instinct juist.
Het RIVM voelde misschien ook een verwachting als wetenschappers, om een ”wetenschappelijk” resultaat te produceren. Van een wetenschapper verwacht je niet het antwoord “Ik heb geen flauw idee”, dus er kan een druk zijn gevoeld om iets te produceren, wat dan ook ̶op dezelfde manier als een ouderwetse arts niet toegeeft dat hij buiten zijn bereik ligt – en zeker niet tegenover een patiënt!
Ten derde waren de structuren van het RIVM zo vormgegeven dat ze kleine uitbraken van bijna uitgeroeide ziekteverwekkers zoals het poliovirus konden aanpakken, of relatief alledaagse epidemieën zoals de jaarlijkse griep konden traceren. Dit was geen voorbereiding op een grote uitbraak van een relatief onbekend virus zoals het nieuwe coronavirus. De denk- en besluitvormingsmethoden waren niet voorbereid. En escalatie naar een hoger abstractieniveau lijkt onvoldoende te zijn geweest, zo niet afwezig. Tot slot kwam er druk vanuit de politiek. Hoewel het RIVM in naam politiek onafhankelijk is, is dit in de praktijk moeilijker en het is niet voor niets dat nieuwe medewerkers een training krijgen in de omgang met overheidsfunctionarissen, hoewel het natuurlijk een heel andere kwestie is of die training in de praktijk wordt gebracht. Politiek kan in Nederland behoorlijk dominant zijn en het is niet altijd gemakkelijk om professionele onafhankelijkheid te behouden. Veelzeggend is dat een ongemakkelijke spelfout die een overheidsfunctionaris maakte in een e-mail waarin hij commentaar gaf op de conceptnotulen van de Outbreak Management Team (OMT), in de definitieve RIVM-versie van die notulen naar voren kwam . De OMT is een onafhankelijke door het RIVM gemandateerde deskundigengroep. Leden van de OMT hebben verklaard dat zij niet op de hoogte waren van deze inmenging, maar dat zij dit wel vermoedden omdat zij vonden dat de notulen vaak geen afspiegeling waren van de discussies.
Politici moeten zich niet verschuilen achter wetenschap bij het nemen van beslissingen. Ze moeten wetenschappelijk advies ter harte nemen, maar eerlijk zijn over de beperkingen van wetenschap en de ideologische componenten van beslissingen.
Maarten Jan Wensink
Het RIVM heeft niet alleen de fout ingegaan door de aard van wiskundige modellen verkeerd te begrijpen en/of verkeerd voor te stellen. De afdeling epidemiologie publiceerde een studie waarin geïnfecteerde volwassenen werden geselecteerd en geobserveerd, en hun families. Uit deze studie concludeerde het team van epidemiologen dat volwassenen vaker geïnfecteerd raken dan kinderen, en dat COVID-19 vaker van volwassenen op kinderen wordt overgedragen dan andersom. Ik dacht dat ik iets gemist moest hebben en schreef naar de hoofdauteur van het RIVM om te bevestigen wat er was gedaan. Er was toch zeker sprake van een misverstand? Maar nee, dit was precies wat er was gedaan, bevestigde de hoofdauteur. Op mijn vervolgvraag of dit een fit-for-purpose-studie was, die de conclusies rechtvaardigde, kreeg ik… geen antwoord. Daarom heb ik mijn bedenkingen kenbaar gemaakt in een brief aan de redacteur, die slechts een dag voordat een team van gerenommeerde epidemiologen soortgelijke zorgen uitte, werd gepubliceerd.
Het RIVM adviseerde verder dat vliegen tijdens de pandemie veilig was omdat het economisch niet rendabel was om met bijna lege vliegtuigen te vliegen (een nogal interessante causale verklaring), en dat het aan de luchtvaartindustrie was om regels te bedenken die de veiligheid van passagiers zouden garanderen (een politieke verklaring). Zoals gezegd adviseerden ze verder om alleen te testen in geval van koorts… om te concluderen dat alle mensen die besmet zijn met het coronavirus koorts hebben ; terwijl de lage beschikbaarheid van gezichtsmaskers een rol speelde bij de beoordeling dat gezichtsmaskers niet nodig waren om overdracht te voorkomen.
Het is moeilijk om deze fouten als geïsoleerde gevallen te zien. Helaas is de meest realistische interpretatie dat het RIVM de essentiële expertise miste om snel goede studies uit te voeren, regelmatig zijn mandaat overschreed, een onterechte gevoeligheid voor politiek toonde en de capaciteit en/of onafhankelijkheid miste om zichzelf uit een onproductieve lus te slepen.
Een heldere afbakening van competenties – en het krachtig nastreven van die competenties – is een van de grote pijlers van de moderne democratische staat. Het RIVM geeft wetenschappelijk onderbouwd medisch en epidemiologisch advies – punt uit. Als scholen weer open moeten om leervertragingen te voorkomen, wat een heel goed argument is, laat die discussie dan maar plaatsvinden. Maar knutsel geen onderzoek in elkaar dat zo overduidelijk bevooroordeeld is. Als een lockdown de persoonlijke vrijheid onnodig beperkt, laten we die discussie dan ook voeren. Maar dring er niet op aan dat een grote uitbraak onwaarschijnlijk is op basis van slecht geïnformeerde modellen die in tegenspraak zijn met bewijs uit de echte wereld. Enzovoort.
Door zich te richten op zijn juridische rol en zijn probleemanalysevaardigheden te versterken en tegelijkertijd de politiek te mijden, zou het RIVM in een betere positie moeten komen. Dit is een verandering in capaciteiten en denken. Politici zouden zich op hun beurt niet achter de wetenschap moeten verschuilen bij het nemen van beslissingen. Ze zouden wetenschappelijk advies ter harte moeten nemen, maar eerlijk moeten zijn over de beperkingen van de wetenschap en de ideologische componenten van beslissingen.
Scheiding van macht en bevoegdheden is een van de grote steunpilaren van een effectieve, democratische regering. Deze moet te allen tijde worden nageleefd – vooral wanneer het het meest nodig is: onder druk.
Gerelateerde artikelen, bekijk ook:
Luchtreiniger TCL Breeva Met HEPA Filter bestellen
De kans op besmetting wordt kleiner naarmate de lucht schoner wordt. Er zijn onderzoeken die aantonen dat goede luchtfiltering beter is dan een raampje open zetten. De TCL Breeva filtert de lucht 4 keer per uur op maximale snelheid in een kamer tot 15 m², wat betekent dat het slechts 15 minuten duurt om schone lucht. Voor een grotere ruimte kun je er 2 gebruiken. De prijs die je betaalt voor deze luchtreiniger ligt meestal tussen de 85-100 euro, afhankelijk van waar je hem koopt. Vaak is De TCL Breeva A1 luchtreiniger voor een betaalbare prijs te vinden op bol.com
Ook zijn er andere soorten luchtreinigers te vinden op bol.com.
Resveratrol als potentieel antiviraal middel
Peter van der Voort is Hoofd IC van het Universitair Medisch Centrum Groningen.
Hij gaat er van uit dat resveratrol de hoeveelheid leptine kan verlagen, waardoor corona Covid19 patiënten minder ziek zouden worden. Dit is wat ze hebben ontdekt en verder gaan onderzoeken.
Verder heeft resveratrol een ontstekings-remmende werking. Het werkt als antiviraal middel bij met Corona covid10 besmette menselijke longcellen, ontdekte men recent in het UMCG. Hetzelfde geldt voor een vergelijkbaar voedings-supplement met de naam Pterostilbeen. Beide zijn eventueel ook te combineren.
Een uitgebreid assortiment Resveratrol wordt via bol.com aangeboden.
Ook kan het handig zijn Pterostilbeen of Resveratrol te bestellen of bij het bedrijf Vitamines per Post.
Extra vitamine D-inname tegen Corona Covid19
Extra vitamine D wordt geadviseerd als bescherming tegen Corona Covid19-infectie.
Op de IC´s krijgen corona patiënten ook vitamine D toegediend. Want wetenschappers koppelen vitamine D-tekort aan hogere Corona Covid19 sterftecijfers.
Vitamine D bestellen
Vitamine D is te koop in tabletten, capsules maar ook vloeibaar. Je kunt het bestellen :
- Vitamine D3 bij bol.com
- Vitamine D bij de Online Drogist
- Vitamine D bij de Drogisterij.net
- Of koop vitamine D bij Vitamines per Post
Het altijd goed extra vitamine D te nemen in de herfst, winter en vroege voorjaar, wanneer ons lichaam nauwelijks zelf vitamine D aanmaakt.
Producten die beschermen bij besmettelijke (virus)ziekten als corona covid19
Anti virus beschermings-middelen.
- Mondkapjes – Luchtfiltratie meer dan 98% op grote en kleine uit de lucht vallende deeltje. Gebruik mondkapjes in combinatie met alcohol desinfectie gel of Alcohol doekjes. Om besmetting in het mondkapje te voorkomen.
- Lifebuoy-handgel – Kleine tube desinfectie handgel voor onderweg. Geen water nodig.
- HospiCare Alcohol doekjes – Geschikt voor handen, mobiele telefoon, winkelwagentjes enz.
- Dermotect desinfectiegel – Op alcohol basis. Snel handen desinfecteren, verdampt snel, dus nel droge handen.
- Gezichtsscherm – Bescherm jezelf tegen hoest- en niesdruppels. Het gezichtsscherm is afwasbaar,.
- Wegwerp schort – Bescherm je kleding tegen besmettingen.
Extra VITAMINE K zou doorbraak in corona-behandeling kunnen zijn, volgens Nijmeegse artsen
Ze ontdekten dat corona-patiënten die zeer ernstig ziek worden of overlijden heel weinig vitamine K in hun bloed hebben. En dat is nou juist het vitamine een belangrijke rol speelt bij het beschermen van de longen.
Een aantal mogelijkheden om direct vitamine K te bestellen :
– Vitamine K bij vitaminesperpost.nl
– Vitamine K bij de Online Drogist
– Vitamine K via Drogist.net verkrijgen
-Zoeken bij Bol.com naar Vitamine K